Susana Sanches Arins
literatura de tradiçao oral
da avó glória uma das frases que eu tenho presente é essa de vou-vos contar um conto. frase que a mim sempre me surpreendeu porque a avó o que contava era o que nós chamávamos quando crianças chistes. a avó nao perdeu o gosto por contar e a atitude retranqueira com que o fazia nem quando lhe faltou a memória.
(...)
rios que vao dar ao mar
as vidas nao começam ao nascermos. nem sao acabadas na morte. nada de rios que vao a mares que sao o morrer. já alguem o escreveu algures.
as vidas sao vidas quando nomeadas e faladas e ditas. há quem deixa pegadas na poeira dos caminhos durante anos até a vida chegar por fim. há pessoas que nascem mortas. ninguem diz delas.
eis a importáncia da memória. de dar espaço aos nomes e aos factos. de deixar um lugar para as pessoas viverem, quer na lingua que sai a passeio, quer no papel que se abandona á escrita. e há pessoas, instituiçoes, meios, sumidos na desmedidatarefa de colocar carteles, crónicas, notas de rodapé, discursos, glosas, imagens, necrológicos, teses de doutoramento, cançoes, fotografias, odes, reportagens, obituários, anúncios breves, contos á ninhada de netos e netas, para que as pessoas queridas existam, sejam, tenham vida.
porém, há pessoas também que teimam em nao terem sido, nao terem existido, nao terem vivido. morre quem podia falar delas, contar as suas vidas e feitos (...) porque as escrevemos, entao? porque nao sao dignas do anonimato, porque sim viveram as suas vidas e estas foram padecidas por outras gentes. porque causaram dor e terror, medo e morte.
porque foram más, e poderosas.
camuflagem
uma das soluçoes que encontrou a cidadania republicana para se livrar do passeio, do fuzilamento, da depuraçao administrativa, do rapadu público de cabelos, do expediente de responsabilidades políticas, da apreensao de bens, das sançoes económicas, das sovas na escola ou das inabilitaçoes foi passar ao bando franquista: ir voluntario á frente, afiliar-se a falange, á secçao feminina, voltar a misa diária, informar sobre vizinhos indiferentes e opositoras vizinhas.
por isso devemos governar com máximo cuidado a documentaçao que mostre adesoes ao regime. Com o mesmo máximo cuidado que devemos interpretar os testemunhos desculpadores oferecidos por mulheres maltratadas.
seique. Através editora, 2019
Manuel Rivas
Como espectador non era moi expresivo, esa é a verdade, dixo a Televisión. Sentaba aí, no sofá, cun vaso de whisky, e miraba con frialdade como se soas pedras de xeo se lle subiran á cabeza. Esa noite, non. Esa noite moveu os labios canda o personaxe da pantalla. Parecía estar nunha sesión de dobraxe, e creo que non lle gustou o que dixo, nin o que viu. Facía acenos, como quen se mira deforme nun espello de feira e quere acentuar a fealdade.
A Televisión, contra o seu costume, meditou durante uns segundos.
Bo, recoñezo que esta última observación miña está condicionada polo sucedido.
Non era de moita lectura, dixo o Hamlet pousado na mesa da sala. Polo menos, non o era os últimos anos. Pero esa noite, esa noite veu cara ao estante e os libros démonos os uns aos outros cos cóbados nos riles. Tocou varios lombos, pero ao final colleume a min. Leu dunha tirada ata a escena segunda do acto terceiro. Deixoume marcado aquí, na páxina onde se di iso o de Let me be cruel, not unnatural.
Mais claro, auga, dixo o Vaso, con voz rouca.
Por que? Preguntou a Lámpada.
Como que por que? Velaí a a explicación que buscan.
Non sexas parvo, retrucou a Lámpada, que proxectaba sombras como cisnes negros. Sexa eu cruel, pero xamais monstruoso! No caso, iso serve igual para un roto que para un descosido. Ademais, con todos os respectos para o amigo Hamlet, non é algo que nestes tempos un detective poida presentar como proba ante un xuíz. Un verso só compromete ao autor, e nin iso. O único que el deixou escrito de puño e letra foi unha anotación para a señora da limpeza: Por favor, déalle un repaso ao ventanal da sala. Non parece precisamente unha despedida dramática.
Pois un dos policías, o máis gordo, tomou nota, dixo con timidez o Hamlet. Abriu pola marca e escribiu no caderno.
Puiden ler o que escribía, ironizou a Lámpada. My tongue and soul in this be hypocrites. Iso foi o que anotou. O teu problema, amigo, é que cada un encontra o que anda a buscar.
A moza foi moi lista, dixo o Cinceiro co orgullo propio de quen sabe de máis. Borrou todas as pegadas. Ata gardou no bolso a cabicha co carmín.
Ela non o fixo!, berrou alporizada a Televisión.
Como estás tan segura?, preguntou o Reloxo de Parede. Nunca ninguén me mirara dese xeito. Con cara de mal epitafio, que diría o Hamlet.
Estaba furiosa, iso é todo, dixo a Televisión. E logo engadiu en voz baixa: coñézoa moi ben. Nunca o faría. Nunca o faría na realidade...
O Reloxo riu como quen está de volta de todo.
Vímola algunha vez disparar dentro túa. Por que non ía facelo fóra? Era tan peliculeira na vida real como na pantalla. Recordades aí, no sofá, as escenas de amor? Rómpeme, cómeme, mátame!
Ti es parvo, interrompeu a Televisión. Non entendes nada.
Eu son realista, dixo o Reloxo, sen inmutarse. Todos nós sabemos o que pasou. A xente, non. A xente tragará o que ti digas. Pero as cousas foron como foron. Ela tiña celos. E tiña razón para telos. Descubriu que estivera aquí a outra. A outra estaba no aire. Foron ao dormitorio. Discutiron. E había unha arma. Ela sabía que na mesiña había unha arma. Disparou e matouno. Como na película. Para que enganarnos? Todos oímos o que dicía a Pistola.
Tes toda razón, asentiu a Lámpada.
Non vimos nada, dixo a Televisión. Na realidade non vimos nada.
Oímos e xa está!, berrou o Reloxo.
Non asoballes!, respondeu incomoda a Televisión.
Fora chovía con percusión triste de serie negra. Polo ventanal escorregaban bágoas de neón. O Reloxo, dominante, mediu o suspense. Logo falou con parsimonia.
Todos escoitamos o que dixo a Pistola: Foi ela, foi ela!
Pero entón, con voz de ultratumba, desde o dormitorio berrou a Escuridade.
A pistola é unha cínica!
Todas as cousas ficaron a espreita, co pulso do Reloxo a tamborilar nas tempas da casa.
Cando a moza correu cara a el para abrazalo, relatou a Escuridade, oín como a Pistola murmuraba: Se non chega a ser por min, nunca te librarías dese cabrón.
Agardaban que o Hamlet dixera a derradeira palabra. Pero el estaba a mirar para o porto. A sirena dun barco do Gran Sol saudaba ao deus do día, como galo de mar.
As cousas. Que me queres amor? Ed. Galaxia, 1995
Suso de Toro
A magra dieta dun vello enfermo de corpo e de mente ofrece continuas iluminacións sobre a vida. Cando vai cedendo o efecto dos tranquilizantes, nesa fase na que a mente se despreguiza e aínda os delirios non se apoderan lin, todos os papeis que escribín, ou mellor todos os papeis e libros que vivín, ao cabo foron a miña vida, como se todo ese traballo mortuorio me tivese servido para comprender a vida.
E con esa mirada iluminada polo afecto combinado de tranquilizantes e anfetaminas, vexo que a mazá que teño para a merenda do meu escaso apetito ten un verme. E penso no verme e se entrou un día na mazá ou se xa sempre estivo aí. Penso en se xas mazás nacen con cada unha seu verme dentro.
Porque eu tamén sinto dentro de min un verme a roer paseniño e témolle ao día no que fure de todo e chegue a fóra. Teño medo a ver o rostro dese verme. E gustaríame saber se xa nacín con el, se xa nacemos con cada un seu verme dentro de nós.
Verdadeiramente a observación da natureza proporciona o verdadeiro coñecemento. Creo que vou comer a mazá, e tamén o verme.
(Manuscritos de Isidro PUGA PENA)
Botánica mortuoria. TIC-TAC. Ed. Tempos Modernos, 1993
Ledicia Costas
E no centro da peza estaba Amanito, un ser deforme. Era xigante, debía medir bastante máis de dous metros. Tiña unha chepa esaxerada que se inflaba no seu lombo como o fol dunha gaita, facéndooo parecer máis grande do que xa era. A súa faciana, de cor violeta, lucía un nariz prominente e ganchudo e un enorme papo de aparencia mol, todo engurrado e cheo de cogomelos que agromaban con liberdade. Semellaba que a pel do cacique fose un monte húmido e bravo onde aqueles fungos medraban a eito. Os seus brazos, longos e delgados coma serpes, remataban en dúas mans inzadas tamén de fungos e cogomelos de distintos tamaños. Daba noxo velo! Seguro que tamén tiña cogomelos entre as dedas dos pés e detrás dos xeonllos. Pero o seu corpo non foi o que máis me asustou. O que verdadeiramente me fixo tremer como unha vara, foi a sombra que proxectaba na parede. Tiña vida propia. Era monstruosa, con dedos picudos e unha enorme boca con dentes tamén rematados en punta. Era como estar vendo unha peli de terror en branco e negro.
Escarlatina, a cociñeira defunta. Ed. Xerais, 2014
Sinopse
Como Román Casas quería ser un auténtico chef, pediulle aos pais un curso de cociña para o seu décimo aniversario, que coincide co Día de Defuntos, a festa dos mortos. Nese día tan especial recibiu un megasusto: un cadaleito acompañado dun sobre onde viñan as instrucións para activar a Escarlatina, unha cociñeira falecida no século XIX que nunca se separa de Lady Horreur, un arrepiante arañón con acento francés. A bordo do mortobús, os tres novos amigos e mais o gato Dodoto viaxarán ao Inframundo, onde os defuntos viven baixo as ordes de Amanito, o tirano que goberna no Alén. Unha historia de humor macabro que estimula o apetito do lector e a curiosidade polo mundo da cociña.